Жаңа тұқымға сұраныс артқан

– Ауданда картоп отырғызумен 114 шаруа қожалығы айналысуда. Жыл санап олардың қатары да, алқап көлемі де ұлғая түскен. Қазіргі таңда жиын-терін жұмыстары аяқталуға жақын. Соңғы мәліметке қарағанда 2725 гектар алқапқа орналастырылған картоптың 70 пайызы жиналып, картоп қоймаларға жиналуда. Оның әрбір гектарынан жиналған орташа өнім 250-300 центнерді құрауда. Картоптың бір бөлігін шаруа қожалықтары алқап басынан өткеруде. Сонымен қатар аудан және Тараз қаласында ұйымдастырылып жатқан жәрмеңкелерге шығарып, оның бір килограмын 100 теңгеден беруде. Мәселен, облыс орталығы – Тараз қаласындағы орталық алаңда өткен жәрмеңкеге ауданнан 16 тонна картоп жеткізіліп, ол бір демде өтіп кетті, – дейді Рахымғазы Құниязов.

Бір атап өтерлігі, аудандағы негізгі картоп өсіруші агроқұрылым, ол – «Злиха» шаруа қожалығы. Бүгінгі таңда ол ең бірінші болып тұқым шаруашылығы мәртебесіне ие болды. Бұл дәрежені алу үшін қожалыққа үш жыл өз мүмкіндіктерін дәлелдеуге тура келген. Қожалық жетекшісі Керімқұл Бегалиевтің айтуынша, биыл өз мақсатына жету үшін Голландия мемлекетінің кәсіпкерлерімен байланыс орнатып, көктемде 20 тонна элита тұқымын әкеліп отырғызған. Бұдан бөлек, Қарағанды облысынан 30 тонна картоптың «Артемист» жəне «Лотона» сұрыптарын əкеліп орналастырған. Сонымен бірге қожалық Қазақ аграрлық университетінің ғалымдарымен бірлесе жұмыс істеуде.

– Жақсы өнім алу үшін жақсы тұқым керек. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың да өз Жолдауында ауыл шаруашылығына көңіл бөліп отырғандағы мақсаты – аз жерді игеріп, мол өнім алатын тұқым шаруашылығын құру. Біз Президентіміздің Жолдауын басшылыққа алып, ауыл шаруашылығын көтеру, тұқым шаруашылығын жолға қою бағытында жұмыс істеп келеміз. Тұқым шаруашылығына өту біз үшін оңай болған жоқ. Ол үшін оншақты жыл бұрын үзіліп қалған байланысты Голландия мемлекетімен қайта жандандыруға тура келді. Сөйтіп арадағы әріптестікті қайта орнатып, 20 тонна жоғары репродукциялық тұқым алып келдік. Оны ондаған гектар алқапқа орналастырып, жерсіндіріп, алдағы жылдан бастап аудан, облыс шаруашылықтарына өткеретін боламыз. Облыс әкімі Нұржан Нұржігітов көктемде егіс алқабында болған сәтте картоп тұқымын ауданмен шектеліп қалмай, облыс көлемінде таратуды қолға алу керектігін тапсырған. Біз қазір дәл сол, Президент пен облыс әкімі айтқан бағытта жұмыс істеудеміз, – дейді қожалық жетекшісі.

«Злиха» шаруа қожалығы биыл 55 гектар алқапқа картоп отырғызған. Қазір алқап басынан жиналған өнім жүк көліктерімен тікелей қожалықтың қоймаларына тасымалдануда. Алқап басында қожалық бригадирі Данияр Байбатыровты сөзге тарттық.

– Біз қазір 27 гектар алқапқа орналастырылған картопты жинау үстіндеміз. Негізінен мұнда Голландиядан әкелінген картоптың «Артемист» жəне «Лотона» сұрыптары отырғызылған. Өнімділігі жақсы. Қазір әрбір гектарынан өнім қанша центнерден айналып жатқанын дөп басып айта алмаймын. Шамамен 220-250 центнер болып қалар, оны жиын-терін аяқталған соң есептейтін боламыз, – деді.

Жаңа қазылған жүйекке қарасаң көңіл толады. Ақ картоп қара жерде алтындай жарқырап, көз тартады. Жаңа тұқымға деген өзге шаруашылықтардың қызығушылығы жоғары. Данияр Байбатыровтың айтуынша, қазірден сұраныс білдіріп, тұқымды сатып алуға ұсыныс та түсіпті. Бұдан бөлек, картоп алқаптарында «Невский», «Аладин», «Короне» және «Латона» сұрыптары өсірілуде. Картоптың бұл тұқымдарын былтыр қожалық Қарағанды облысынан алдырған.

Қожалық бригадирі картоп алқаптарының биыл судан тапшылық көргенін айтты. «Биыл картоп алқабы үш рет қана су ішті. Су жеткізу мәселесінде кедергілер болды. Өйткені бетон канал құрылысының созылуы, бұрынғы арнаның табанындағы топырақты аршып алып тастағандықтан көп су жерге сіңіп, бізге толыққанды жетпеді. Канал тезірек жөнделсе екен. Су тапшылығынан ойдағыдай өнім болмай тұр», дейді ол.

Сонымен бірге қожалық биыл «Тараз» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясы» АҚ-мен келісімшартқа отырып, тұрақтандыру қорына 1300 тонна картоп жеткізбек екен. Яғни, облыс жұртшылығы тұрақтандыру қоры арқылы өңірдің өз өнімін тұтынатын болады.

Алқап басында қызу жұмыс. Онда 30 маусымдық жұмысшы еңбек етуде. Əрбір жұмысшының күндік табысы – 3,5 мың теңге. Оған қоса жұмыс күнінің соңында олар бір-бір шелек картоп алады. Техникаларда тыным жоқ. Механизаторлар мен жүргізушілер таңның атысы, күннің батысы алқап басынан табылуда. Трактор қазып кеткен жүйекке әйелдер жапа-тармағай шелегін ала ұмтылады. Бір байқағанымыз, мұндағы жұмыс бұрынғыға қарағанда біршама жеңілдеген. Бұрын әйелдер картопты алқап басынан сұрыптап әрқайсысын бөлек тор қаптарға қаптайтын. Қазір оны арнайы темір контейнерлерге төгуде. Картопқа толған контейнерлерді арнайы трактор ілмесімен іліп алып жүк көліктеріне артуда.

Бұл жұмыстарды үйлестіріп отырған шаруашылықтың агрономы Данияр Байбатыров: «Біз бүгінде жиын-терінге бар күшіміз бен техникамызды жұмылдырып отырмыз. Маусымдық жұмысқа тартылғандар аудан орталығы – Бауыржан Момышұлы ауылының тұрғындары. Олар күніне 3-4 гектардың картобын жинайды. Сушыларымыз Қыдыр Русланбек, Кәрімжан Мамыр, Марат пен Ерболат Бегалиевтер өздері суаратын алқаптың басында жұмыс істеуде. Ауа райы ашық болса, түйнектерді бес-алты күнде жинап бітіреміз деген жоспарымыз бар», дейді.

Облыстық мәслихаттың депутаты Керімқұл Бегалиевтің тұқым мәселесін көтеріп келе жатқанына да біраз жыл болған еді. Яғни, қант қызылшасы сияқты картоп өсірушілерге де Үкіметтің қамқорлығы керек дейді ол. Рас бүгінгі таңда картоп өсірушілер барлық қиындықтан өз бетінше жол тауып шығуда. Басқа дақылдар сияқты субсидия да алмайды. Әзірге бұл мәселе шешімін таба қойған жоқ. Әйтпесе, ас атасы – наннан кейінгі орында тұрған картопқа шынайы қамқорлық керек-ақ.

Ауданда картоп өсірушілер ассоциациясын құру туралы ұсыныс көптен бері қозғалып келеді. Оның мақсаты – ауданның бұрынғы атағын қайтаруға жұмыс істеу. Сол үшін де аудан шаруашылықтары картоп қоймаларын көбейтіп, ескі тәсілмен болса да картоп қоймаларын салуды қолға алуда. Олардың алдында тұрған міндет Жуалыны келешекте облысты картоппен қамтитындай деңгейге жеткізу. Ал «Злиха» шаруа қожалығында тоңазытқышпен жабдықталған үш қойма жұмыс істеп тұр. Қожалықтың картоп сақтайтын қоймасында да қарбалас. Онда 10 жұмысшы картоп сұрыптап, қойманы толтыруда.

Қойма меңгерушісі Есбол Сатымбековтың айтуынша, алқаптан келген картоп қоймаға сұрыпталып, екі топқа бөлініп жиналуда. Сатуға шығарылатын ірі картоп бөлек, ал тұқымдық картоп бөлек қоймаларға орналастырылуда.

– Біздің міндет – алқаптан жеткізілген картопты қоймаларға бөліп орналастыру. Тұқымдығына баса мән береміз. Жылда көктемге 1000 тонна тұқым шығарамыз. Ал ірі картоптар қыс айларында сатылымға шығарылады. Олардың сақталу режимін қатаң бақылауда ұстап отырамыз, – дейді ол.

 Жуалы ауданы.