Ресейлік ғалым сейсмикалық томография әдісінің ерекшелігі туралы айтты
Ресей ғылым академиясы А.А.Трофимук атындағы Мұнай-газ геологиясы және геофизика институтының Сейсмикалық томография зертханасының меңгерушісі Иван Кулаковпен кездесу өтті.
Жиында ресейлік геофизик «Сейсмикалық томография көмегімен жердің терең қойнауын кең ауқымды зерттеу» тақырыбында баяндама жасады. Ол Иван Кулаковтың жетекшілігімен жасалған сейсмикалық томография алгоритмдерінің әртүрлі модификацияларын қолдану арқылы алынған алғашқы сантиметрден мыңдаған шақырымға дейінгі масштабтағы зерттеу нәтижелерін таныстырды. Сонымен қатар, сейсмикалық модельдерді түсіндіре отырып, бүкіл геология тарихына шолу жасады. Осылайша, жүктелген тау жынысы үлгісіндегі сейсмикалық жылдамдықтың оның жарылу алдында бірден күрт өзгеруі жер сілкінісінің ықтимал әдістерін зерттеуге мүмкіндік береді. Камчаткадағы Авачинский жанартауындағы терең сейсмикалық зондтаудан алынған мұрағаттық деректерге негізделген томография нәтижелері 30 мың жыл бұрын болған апатты атқылау нәтижесінде пайда болған үлкен шұңқырдың іздерін анықтауға мүмкіндік берді.
Ключевский вулкандар тобының астындағы жер қыртысы мен жоғарғы мантияның ұсынылған үлгісінде суға батып бара жатқан мұхиттық плитаның бетінен шығып, көтеріліп, белсенді жанартаулар астында магма көздерін құрайтын сұйықтықтар мен балқымалар ағындары анық көрінеді. Нәтижесінде Альпі-Гималай белдеуінің әртүрлі сегменттеріндегі соқтығысу процестерін сипаттауға негіз болған бүкіл Еуразияның ауқымды моделі ұсынылды. Сонымен қатар, ресейлік ғалым Камчатка мен Куриль аралдарының күрделі табиғи жағдайында уақытша сейсмикалық желілерді орнату тәжірибесімен бөлісті.
Аудиторияның ерекше назарын сейсмикалық интерферометрия немесе шулы томография деп аталатын табиғи шу жазбаларынан пайдалы сейсмикалық толқындарды алу алгоритмі аударды. Осылайша, екі станция қатар үздіксіз сейсмикалық жазбаларды өзара корреляциялау арқылы бір сейсмикалық станциядан екінші сейсмикалық станцияға таралатын жалған беттік толқынды құруға болады. Сонымен бірге, шығарылатын сигналдың қайталану қабілеті соншалықты жоғары, сондықтан сейсмикалық интерферометрия әдісі арқылы Жер қойнауындағы серпімділік қасиеттерінің өзгеруін анықтауға болады. Бұл осы әдісті әртүрлі жылдам табиғи үдерістерді бақылау және пайда болу кезеңін анықтау үшін мүмкіндік береді.
Басқосуда Иван Кулаков Сейсмология институтымен ынтымақтастық орнату бойынша өз идеяларын ұсынды.
«Біздің зерттеуде әзірленіп жатқан сейсмикалық интерферометрия әдісі жер қыртысындағы сейсмикалық жылдамдықтардың салыстырмалы түрде әлсіз ауытқуларын анықтау үшін пайдалы болуы мүмкін, бұл күшті жер сілкінісінің алдында бірден сыни кернеулердің жинақталуын қадағалауға мүмкіндік береді. Қазақстан мен оған іргелес аумақтардың астындағы жер қыртысының және жоғарғы мантияның аймақтық томографиялық моделін құру және үш өлшемді ортада жер сілкіністерін локализациялау алгоритмін енгізу жер сілкінісі ошақтарын анықтаудың дәлдігін айтарлықтай жақсартады. Осылайша, біздің қолымызда сейсмикалық томография әдісін қолдану арқылы табиғи жер асты құбылысының ошағын анықтауға мүмкіндік беретін құрал бар», – деп атап өтті.
Кездесу соңында ресейлік Мұнай-газ геологиясы және геофизика институты өкілі Satbayev University және Сейсмология институы арасында үшжақты ынтымақтастық меморандумына қол қоюға дайын екенін айтты.
https://turkystan.kz/article/208608-reseylik-galym-seysmikalyk-tomografiya-edisinin-ereksheligi-turaly-aytty/