Бір мемлекеттің тұрақтылығы көрші елдердің өркендеуіне әсер ете ме?
Елдің тұрақтылығы оның уақыт өте келе әлеуметтік, экономикалық және саяси тұрақтылықты сақтау қабілетін білдіреді. Тұрақты ел, бұл – оның азаматтары, бизнесі және инвесторлары үшін болашағы және қауіпсіз ортасы бар ел.
Елдің тұрақтылығына ықпал ететін бірнеше факторлар бар, соның ішінде:
Саяси тұрақтылық: бұл елдің саяси жүйесінің дәйектілігі мен болжамдылығын білдіреді. Бұған заң мен тәртіпті сақтау, Үкіметтің заңдылығы, заңның үстемдігі және адам құқықтарын құрметтеу мүмкіндігі кіреді.
Экономикалық тұрақтылық: бұл елдің уақыт өте келе тұрақты және болжамды экономиканы ұстап тұру қабілетіне қатысты. Оған инфляция, жұмыссыздық және экономикалық өсу сияқты факторлар кіреді.
Әлеуметтік тұрақтылық: елдің әлеуметтік келісімді сақтау және ішкі қақтығыстардан аулақ болу қабілетін білдіреді. Оған қылмыс деңгейі, әлеуметтік теңсіздік және этникалық немесе діни шиеленіс сияқты факторлар кіреді.
Экологиялық тұрақтылық: бұл елдің өз азаматтары үшін тұрақты және салауатты ортаны сақтау қабілетіне қатысты. Ол таза суға қол жеткізу, ауа сапасы және табиғи ресурстарды қорғау сияқты факторларды қамтиды.
Тұрақты ел өз азаматтарының әл-ауқаты мен шетелдік инвестицияларды тарту үшін қажет. Тұрақтылығы жоғары елдер өркендеуге бейім, ал тұрақтылығы төмен елдер көбінесе экономикалық және әлеуметтік мәселелерге тап болады.
Әлемдегі геосаяси жағдай шиеленіскен сайын соғысқа қатысып жатқан елдердің екеуі де тең жапа шегіп, біз атап өткен тұрақтылықтағы негізгі факторлар орындалып жатыр. Соның кесірінен елдің әлеуметтік-экономикалық жағдай құлдырады. Халық жаппай өз отанын тастап кетуге мәжбүр.
Кез келген елдегі тұрақтылық, бейбітшілік пен келісім тек өзіне ғана маңызды рөл атқармайды. Оған көрші орналасқан мемлекеттер үшін де, одақтастары үшін де маңызды.
Аймақтағы «Пікір» сарапшылар клубының жетекшісі Игорь Шестаков 2022 жылы Қырғызстан үшін Қазақстандағы тұрақтылықтың маңызды екенін атап өтеді.
«Қырғызстан биыл Еуразиялық одаққа төрағалық ететіні белгілі. Сондықтан біздің еліміз үшін көрші Қазақстандағы бейбітшілік пен тұрақтылық өте маңызды… бұл жерде стратегиялық мәселе тұр», – деді сарапшы.
Оның айтуынша, Қырғыз еліндегі «экономикалық өмір» деп аталатын негізі жол Қазақстан аумағы арқылы жасалған. Мәселен, қырғыздардың Ресейден тұрақты түрде тауар алатынын айтып келіп, өздерінің де экспортты Қазақстан территориясы арқылы жасайтынын қоса кетті.
Қазақстандағы тұрақтылық ТМД үшін бірнеше себеп бойынша маңызды:
Геосаяси маңызы: Қазақстан ТМД-дағы жер көлемі бойынша ең ірі ел және ТМД-ның бірнеше басқа елдерімен шектеседі. Оның тұрақтылығы өңірлік қауіпсіздік үшін қажет, өйткені Қазақстандағы тұрақсыздық көрші елдерге таралуы мүмкін.
Экономикалық маңызы: Қазақстан Орталық Азиядағы ең ірі экономикаға ие және ТМД-ның басқа елдері үшін маңызды сауда серіктесі. Оның тұрақтылығы өңірлік экономиканың өсуі мен тыныштығы үшін қажет.
Саяси тұрақтылық: Қазақстанның саяси тұрақтылығы ТМД-ның басқа елдері үшін, әсіресе әлі де демократияға көшіп жатқан елдер үшін маңызды болып отыр. Қазақстанның бейбіт саяси ауысуы және оның саяси және экономикалық реформаларды ілгерілету жөніндегі күш-жігері ТМД-ның басқа елдері үшін үлгі.
Мультикультурализм: Қазақстан-130-дан астам этникалық топтары бар алуан түрлі ел және оның көпмәдениеттілік пен этносаралық үйлесімділікті ілгерілету жөніндегі күш-жігері ТМД-ның басқа елдерінде ұқсас этникалық және тілдік әртүрлілікпен тұрақтылық пен төзімділікті нығайтуға ықпал етуі мүмкін.
Қазақстандағы тұрақтылық ТМД үшін оның геосаяси, экономикалық және саяси маңыздылығына, сондай-ақ көпмәдениеттілік пен этносаралық келісімді ілгерілету жөніндегі күш-жігеріне байланысты маңызды деп айтуға болады. Тұрақты және гүлденген Қазақстан бүкіл өңірдің тұрақтылығы мен өркендеуі үшін қажет.